41 Kere Vargas

Nedim’in şiirindeki sevgilinin cinsiyeti ne?

Vargas maçtaki 41. kişisel sayısı için yükseldiğinde Sırpların o smacı çıkaramayacağı belliydi! Birkaç gün sonra bir kadının toplu taşıma aracında bizi lezbiyen yapamayacaklar diye bağırarak sinir krizi geçirmesi ise düşündürücü. Yüzyıllardır bu topraklardaki oğlancı erkekler, erkek nüfusunu homoseksüel yapabilmiş mi ki bir kadın tüm kadınları bir insan ömrü süresi içinde lezbiyen yapabilsin! Alakasız!

Biraz araştıran, Osmanlı tarihindeki oğlancılığın boyutlarını kolayca öğrenebilir. Bugün yaşayanların büyük bir kısmı bu diyarların böyle bir geçmişe sahip olduğunu bilmiyor (ya da hurafe sanıyor) olabilir. Ama bilen biliyor ve bilinenler uydurma değil; belgeli. Osmanlı döneminde yazılmış şiirler-kitaplar, çizilmiş minyatürler, hamam tarifeleri, vesikalar somut delil olarak arşivlerde duruyor.

Örneğin Nedim’in ne dediği anlaşılmayan ama bir vesile ile okumuş herkesin belleğinde yer etmiş olan “gülelim, oynayalım kam alalım dünyadan” ya da “gidelim serv-i revanım, yürü Sadabad’a” dizelerinin de yer aldığı şiirinde hitap ettiği sevgilinin cinsiyeti acaba nedir? Cuma namazına gidiyoruz diye annenden izin al, bir gün de feleğe uyalım, gizli yollardan iskeleye varalım da Sadabad’a gidelim diyor mesela. Kadınların Cuma namazına gittiği görülmüş mü?

Tabii bu çelişkiyi ortadan kaldıracak olası bakış açıları da yok değil. Örneğin bazı haklar herkes için değil, belli kişi ya da zümreler içindir ayrımcılığı kabul edilirse ortada çelişki melişki kalmaz. Normal vatandaş hayatını (dini ya da dünyevi) en ağır şartlar ve kurallar altında yaşasın. Ama eli biraz para, sıfatı biraz mevki görmüş olanlar bazı istisnalara sahip olsun! Sadece demokrasi ve insan haklarının olduğu ülkelerde değil bellidir ki Allahın dininde de bireyler-kullar arasında böyle bir ayrımcılık söz konusu olamaz. Camiye namaza giden her müslümanın imamlık yapabilecek kadar eşit olduğu bir dinde hem de!

Vargas’ın devşirme olduğunu ağzına alanlar ise şanlı Osmanlı tarihini hiç mi hiç bilmiyor. Söylesinler hele kaç tane padişahın annesi müslüman bir ailenin kızı olarak dünyaya gelmiş? Yeniçeri ocağında kaç tane müslüman aileden doğma erkek varmış? Osmanlıyı imparatorluk haline getiren biraz da üç kıtaya yayılmış topraklarındaki kozmopolit yapıyı yönetme dinamiğine sahip olabilmesi. Kimden eş, kimde asker, kimden vezir olacağını iyi analiz etmiş. Yıkılması ise basit bir nedene bağlı: Onu imparatorluk haline getiren feodal yapıdan, batıda icat edilen yeni dünya düzenine (sanayi) dönüşememiş olması. Bu sadece Osmanlı’ya özgü bir sorun değil. Kendi devrinde aynı paradigma tutulmasını yaşayan diğer feodal imparatorlukların da kaderi benzer olmuş.

Kuhn’un bilimsel devrimler için öne sürdüğü paradigma olgusunun toplumsal izdüşümü. Gücün nereden geliyorsa, ona dört elle sarılırsın. Ondan daha güçlü bir şey icat edilirse de gücünün kaynağı ile birlikte sular altında kalırsın! Apple iTunes ile müzik dünyasını internete-dijitale taşırken plak endüstrisinin başına gelen de buydu!

Vuruşmaya devam eden ancak henüz sular altında kalmayan, şimdiye dek o vuruşmayı kendi dinamizmini korumak için kullanan tek bir şey kaldı: Kapitalist sanayi toplumu! Düşmanını daha yakın tuttuğu için sırtı yere gelmedi ya yok olup gittiğinde ardından bakıp onu anımsayan bir kişi bile kalmamış olacak!

Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 388 14.09.2023)