Veri İkizi

Messi’nin kariyerinin kalan döneminde nasıl performans göstereceğini tespit etmek için Beckenbauer, Cruff, Pele, Maradona ya da Rivellino’dan yararlanılabilir mi?

Bu kavramın işaret ettiği olgu yeni değil. Arzu eden izini Nasreddin Hoca’ya kadar sürebilir. Malum hoca ağaçtan (başka yorumlara göre eşekten, damdan vs) düşünce etrafına toplanan insanlar çeşitli yorumlarda bulunur. Hoca en sonunda sinirlenir ve “Bana ağaçtan düşmüş bir adam getirin” der.

Hocayı pek kaale almayıp daha suratsız kelimeler kullanmak gerekirse olgu geçmişten ders almakla ilgilidir. Ancak ders alınacak geçmiş genel amaçlı değil büyük veri sayesinde arzu edilen düzeyde özel amaçlı hale getirilebilir.

Örneğin kariyeri inişe geçer gibi olan bir süper futbolcunun (örn. Messi) kalan dönemindeki performansını tespit etmek için veri ikizinden şöyle yararlanılabilir: O futbolcuyla aynı özelliklere sahip, jübile yapmış eski futbolcu(lar) tespit edilir. Bu(nlar) mevcut futbolcunun veri ikiz(ler)idir. Onların kariyer performanslarına bakılır. Bu performans tablosu baz alınarak söz konusu futbolcunun kalan kariyerinin performansı hakkında öngörüde bulunulur.

Burada iki zor husus kendini gösterir: Birincisi eski futbolcular ile mevcut futbolcuyu eşleştirecek, ikizleştirecek o “özellikler” kümesinde neler vardır? İkincisi ise tüm bu futbolcuların o özelliklerine ait veri bir yerlerde saklanmakta mıdır; erişilebilir durumda mıdır?

İkizleri bulmada lazım olan o ortak özellik kümesini belirlemek geleceğin en önemli mesleklerinden birisine de işaret etmektedir: Veri analistliği. Burada hem bilişim bilgisi (veri sorgulama, değerlendirme vs) hem de uygulama bilgisi (bu örnekte futbol) gerekmektedir. Tablonun karşısına geçen bir veri mimarı bir insanda ve bir futbolcuda bulunan özelliklerin neler olduğunu ve bunlardan hangilerinin kariyer performansını etkilediğini bilebilmesi gerekir. İskelet bu şekilde oluştuktan sonra içini doldurmak ise veri hazinelerinde arama yapmayı gerektirir. Eğer bu veri hazineleri dijitalleştirilmemiş, merkezileştirilmemişse, önceki aşamada üretilmiş olan iskeletin içi boş kalır;  bir işe yaramaz.

Bu çalışmalar esasen günümüzde yapay zekanın en popüler bacağı olan makine öğrenme alanının da kapsamına girer. İskeleti oluşturma deneme-yanılma-öğrenme süreci sonucunda rafine edilebilir ve bu süreç makine öğrenme modeliyle kodlanmış bir yazılım sayesinde geliştirilebilir.

Böylece örneğin şu ünlü futbolcunun doğup büyüdüğü çevrenin, ailesinin ekonomik durumunun, kendi eğitim durumunun, dünyanın önemli liglerinden birisindeki büyük bir takıma transfer olup olmamasının, olmuşsa hangi yaşta olduğunun, evliyse kaç yaşında evlendiğinin, çocuk sahibi olup olmadığının, vs. hangilerinin veri ikizi oluşturmada önemli olup olmadığı tespit edilebilir.

İkizi bulma modeli tahmin edilenden çok daha geniş alanda kullanılabilir. Kurumsal iş dünyasında öteden beri yer alan “en iyi örnekler” modeli veri ikizi modelinin yanında çok yetersiz kalacaktır. En iyi örnek modeli başarıya giden yolu standardlaştırmaya çabalıyorsa, veri ikizi modeli yerel dinamikleri tamamiyle dikkate alarak başarıyı aramaktadır. Bu nedenle en iyi örnek modelinin aksine veri ikizi modeli vakadan vakaya değişiklik gösterecektir.

Bu nedenle en çok da bugün harıl harıl kendisine yeni iş alanları açma derdindeki global kurumsal danışmanlık şirketlerinin işine yarayabilir, yeni bir iş modelinin temelini oluşturabilir. Bu sayede her müşterisine kopyala/yapıştır taktiğiyle aynı şeyleri sunuyorlar diye yapılan eleştiriler de bertaraf edilmiş olur.

Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 130 – 21.09.2018)