Algoritma Hakem
Fransa ile finali oynayacak takım, aynı zamanda kupanın da şampiyonu olur!
FIFA dünya sıralamasında Belçika kaçıncı sıradadır? İlk onda bile değildir diyenler olacaktır. Ancak Belçika, Katar’daki dünya kupası başladığında Brezilya’nın ardından ikinci sırada yer alıyordu. İlk on içinde yer alan belki de en beklenmedik ülke!
Dünya Kupası’nın ilk maçları oynandı ve iki büyük sürpriz Suudi Arabistan ile Japonya’dan geldi. Suudiler Arjantin’i, Japonlar da Almanya’yı aynı skorlar 2-1 yendiler. Hem de 1-0 geriye düştükten sonra. Bir kez daha kabul etmek gerekti ki futbolun zevki her türlü istatistiği ya da beklentiyi ofsayta düşürecek bir bilinmezi de bünyesinde taşıyor olması. Bunun sembolik anlatımı da iki kelime ile özetlenmekte: Top yuvarlaktır!
Ancak pratikte incelendiğinde futboldaki bilinmezin bununla sınırlı kalmadığı da görülmekte. Atbaşı giden ikinci temel olgu maç içinde hakemlerin verdiği yanlış kararlar ise üçüncüsü artık değişmesi gereken bazı kurallar. Yıllardır çeşitli teknolojiler bu spora dahil edilmeye çalışılıyor ancak ne hikmetse bunlar bir türlü yaygınlaştırılamıyor. İşini ilginci başka spor dallarında benzeri teknolojilerin uzun yıllardır kullanılıyor olması. Bu açıdan bakıldığında futbolun teknolojiden gerçekten istifade eder hale geldiğinin birinci temel göstergesi yan hakemlerin kaldırılması olacaktır. Onca teknoloji varken ağırlıklı olarak çizgi ihlali (ofsayt, avut-korner, taç) amacıyla hala insandan istifade ediliyor olması şaşkınlık verici. Muhafazakarlıksa işte bir İngiliz örneği: Wimbledon’da servis atılırken topun ağa değip değmediğini tespit etmek için 1996’dan beri elektronik sensörler kullanılıyor; insan hakemler yerine!
Katar’da devam etmekte olan dünya kupasında FIFA yeni bir elektronik sistemi devreye aldı. Böylece ofsayt pozisyonu milimetrik durumlarda bile tartışmaya yer bırakmadan tespit edilebilir hale geldi. Bu teknolojinin yaygınlaşması umulur ki orta vadede yan hakemleri gereksiz hale getirsin. Ancak yanlış karar olgusu sadece yan hakemlerle ilgili değil. Orta hakemin verdiği pek çok kararda da hata söz konusu. Dünya üzerinde oynanmış milyonlarca futbol maçı varsa, bunların on binlercesi büyük bir olasılıkla kayıt edilmiş durumdadır. Yani elde bir yapay zekâ algoritması geliştirmek için yeterli olacak büyük veri var! Bu büyük veri kullanılarak bir orta+yan hakem algoritması geliştirilebilir ve maçları bu algoritma yönetebilir.
Böylece güven olgusu yeni bir boyuta taşınmış olur. Bu hakemleri seçenlerin, seçilen hakemlerin verdiği bu kararların yarattığı görünen kaos yerini şu görünmez kaosa bırakabilir: Ya algoritmaya yan tutacak şekilde veri-kod eklenirse? Ya algoritma Türk ile Fransız takımların yaptığı maçlarda Fransızları destekleyecek şekilde programlanırsa? Ya bunun yerel versiyonu üç büyüklerin Anadolu takımlarıyla yapacakları maçlarda, her fırsatta üç büyüklerin lehine karar verirse? Ortada bir insan hakem (ve onu seçen-atayan yönetici insanlar) varken linç edecek birilerini bulmak kolay! Ancak algoritma işin içine girdiğinde insanların elinden bu linç etme imkânı da alınmış olacak! İlginçtir algoritmanın yansız, tarafsız çalışabileceğini kabul etmek nedense zor geliyor!
Değişmesi gereken kurallar listesinin başında elbette ofsayt var! Ofsayt topyekûn kalkmalı. Bir maç 0-0 biteceğine 7-7 bitsin! Doksan dakika sıkılmadan geçsin! Gelelim Katar’da kim şampiyon olacağı tahminine. Fransa ile finali oynayacak takım, aynı zamanda kupanın da şampiyonu olur!
Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 348 01.12.2022)
