Dijital Arsa

Fiziksel gerçeklikte tek bir dünya var; metaverseler ise çeşit çeşit. Acaba hangisinden arazi satın almalı?

Zamanda (geriye doğru) yolculuk yapmak gibi. Arif’in GORA macerasındaki kadar uzak geçmişe değil belki ama şöyle elli-yüz sene öncesine. Metaverse’teki gelişmeler bunu çağrıştırıyor. Metaverse şu an büyük patlamadan sonraki ilk zamanlarını yaşıyor. Ortalık toz ve gaz bulutu. Metaverse’in gelişimi belli ki fiziksel evrende olduğu gibi milyarlarca yıl sürmeyecek. Fiziksel evrendeki her bir milyar yıllık gelişime bir metaverse yılında ulaşılacak olabilir.

O arada metaverse kelimesi oyuna hızlı başladı ve gündelik yaygın kullanım hatası içindeki adil payını kısa sürede aldı. Metaverse, malum, bir olguya verilen, cins isim. Yani şu an da gelecekte de pek çok metaverse olacak. Bir tane değil. Tıpkı şu an karşımızda milyonlarca web sitesi olduğu gibi. Nasıl ki herhangi bir web sitesiyle kurulan etkileşim için “webden öğrendim”, “webden aldım”, “webden ulaştım” deniyorsa, yarının popüler metaverselerinden biriyle kurulacak etkileşim için de “metaverseteydim telefonuna bakamadım” gibi ifadeler kullanılabilecek. Ancak bugünün emekleme aşamasındayken metaverse lafı edildiğinde, pek çok kişi tek bir özel web sitesinin kastedildiğini sanıyor. Çoğunlukla da Mark Zuckerberg’in metaverse’üne. Oysa onun metaverse’ünün bir adı bile var: Meta!

Bill Clinton’ın ikinci döneminde interneti herkesin erişimine açmada etkin rol oynadı diye başkan yardımcısı Al Gore bir dönem “internetin kurucu babası” olarak nitelendirilmişti. Şimdi de metaverse ile ilgili en popüler açıklamayı Zuckerberg yaptı diye bu kavram ona özgüleniyor. Oysa Zuckerberg’in metaverse’ü şu an avatarları yerinden hareket bile ettiremiyor.

Öte yandan dijital dünyada pek çok popüler metaverseler devrede. SecondLife, DecentraLand, The Sandbox Game, Sensorium, OVR, Bloktopia gibi. Hepsinde de öyle ya da böyle bir ekonomi var. Kimisi avatar giysileri ya da aksesuarları satıyor, kimisi ücretli dijital konserler sunuyor. Ama şu sıralarda en popüler olan ekonomik faaliyet bir metaversete dijital arsa satın almak. İnsan, fiziksel gerçeklikteki “ekonomi genetik”ini sanal gerçekliğe de taşıma peşinde.

Bazı metaverseler kendi oluşturdukları gezegende bazıları ise sanal “Dünya gezegeninde” dijital arsa satışına başladı. Öyle ki bir metaversete dijital toprak sahibi olmak en popüler yatırım araçlarından birisi haline geldi. Özellikle de Zuckerberg’in açıklamasından sonra. Sandbox’ta arazi alan ünlü rapçi Snoop Dogg’un komşusu olmak için yaklaşık yarım milyon doları gözden çıkaranlar bile var. Tahmin edileceği üzere metaversete de arazinin değeri bulunduğu sanal caddeye göre değişiyor. Merkezi noktalardaki arsa parselleri daha pahalı. Dünya gezegenini baz alan metaverseler için hangi semt ya da caddelerin popüler olduğu/olacağı zaten belli. Dünyada hangileri popülerse metaversete de onlar. Örneğin OVR’nin haritasında Kadıköy’ü, Taksim’i açın. Satın alacak parsel kalmamış durumda.

Peki hangisi galip gelecek? Fiziksel gerçeklikte tek bir dünya, tek bir İstanbul, tek bir Bağdat Caddesi var. Ancak metaverseler çeşit çeşit. Ya ucuz diye gidip dijital arsa satın alacağımız metaverse yarın bilgisayarları kapatırsa? Eh o da dijital risk! Eskiden devletin gelip araziyi kamulaştırma riski vardı, şimdi de metaverse’ün topu dikip, websitesinin şalterini indirme riski var!

Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 304 20.01.2022)