Dijital Fizik

Evren sonlu sayıda bit ile kodlanabilir mi? Yoksa her şey bir bilgi parçası mı? Evren bir bilgisayar daha da ilginci bilgisayarda çalışan bir simülasyon olabilir mi?

Kaliforniya’daki UC Berkeley Üniversitesi profesörlerinden Edward Ashford Lee’nin “Plato and the Nerd” adlı kitabı Koç Üniversitesi Yayınları tarafından dilimize Dijital Ruh olarak tercüme edilip 2019 yılında yayınlandı. Kitabın alt başlığı, “İnsan ve Teknoloji Arasındaki Yaratıcı Ortaklık”. Avni Uysal ve Gizem Uysal’ın yetkin çevirisinde Lee bilişim alanındaki gelişmeleri kolay okunabilir bir dille anlatıyor ve geniş bir spektrumda yan konuları da ele alıyor.

Lee’nin (biraz gönülsüzce) değindiği konulardan bir tanesi de dijital fizik! Gönülsüz çünkü dijital fizik paradigması ile evrenin ele alınış şeklini desteklemiyor. Lee kitabında dijital fiziğin en zayıftan en güçlüye doğru beş ayrı şekilde tanımlandığını yazıyor. Bu tanımlar Lee’nin ifadesiyle şu şekildedir:

“En zayıf formunda (varsayımların en az olanında) dijital fizik doğadaki sonlu enerjiye ve hacme sahip herhangi bir sistemin olası durum sayısının da sonlu olduğunu ileri sürer. Eğer böyleyse bunun gibi herhangi bir sistemin durumu sonlu sayıda “bit” ile tamamen kodlanabilir.

“Biraz daha kuvvetli olan formu, fiziksel dünyanın esasında bilgi niteliğinde olduğunu öne sürer. Her süreç bir bilgi dönüşümüdür ve dünyadaki her nesne esasında bir bilgi paketidir. Dijital fizik ayrıca bilginin “bit olarak” ölçülebileceğini iddia eder.

“Daha kuvvetli bir formunda dijital fizik, her fiziksel sürecin esasında prensipte yazılım olarak ifade edilebilir bir hesaplama olduğunu varsayar. Bu, doğadaki süreçlerin adım adım işlemler halinde ilerleyerek algoritmik olmalarını gerektirmektedir.

“Daha da kuvvetli bir formunda dijital fizik, fiziksel dünyanın esasında bir bilgisayar olduğunu kabul eder.

“Görmüş olduğum en kuvvetli formunda ise dijital fizik, fiziksel dünyanın bir bilgisayar tarafından yürütülen bir simülasyon olduğunu iddia eder.” (Dijital Ruh, s.240)

Lee kitabında, benzer bir bakış açısıyla James Redford’un bir insanı kodlamak için ne kadar “bit” gerektiğini de tespit ettiğini vurgulamakta. Buna göre gerekli olan bit sayısı 2 çarpı 10 üzeri 45’tir. Tipik bir bilgisayarda bir terabyte (Tb) kapasite olduğunu varsayarsak, bu 10 üzeri 13 bit eder. Demek ki 10 üzeri 32 tane bir terabyte kapasitesine gereksinim vardır. Eğer bunu bilgi işleme (CPU) kapasitesi olarak düşünür ve Moore Yasası’nı da dikkate alırsak, Lee’nin hesabına göre bu işlem günümüzden yüz küsur sene sonra (tam olarak 129 yıl) yapılır hale gelebilir.

“Dijital fizik” ifadesinin ilk olarak Carnegie Mellon Üniversitesi profesörlerinden Edward Fredkin tarafından kullanıldığı söylenmektedir. Sonraları Fredkin dijital fizik yerine “dijital felsefe” lafzını kullanmayı tercih etmiştir. Bu alanda anılan diğer kişiler ise şöyledir: Konrad Zuse, Stephen Wolfram, Rudy Rucker, Paola Zizzi, Gregory Chaitin, Seth Lloyd.

Lee bir fizikçi olmamakla birlikte bu konudaki şüphelerini kitapta şöyle dile getiriyor: “Eğer evrenin nihayetinde boyut ve zaman bakımından sonlu olduğunu kabul edersek, en sonunda iyi tanımlanmış sınır şartlarını elde ederiz. Ama kuantum mekaniğinin etkili olduğu atomaltı ölçekteki davranışları  açıklamak için evrenin sonlu ölçeğine bel bağlamayı aklım almıyor”.

Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 231 28.08.2020)

Popüler Etiketler