Dijital Taciz

Dijital emlak alım-satımı ile kapitalistleştirilmeye çalışılan metaverse ikinci darbeyi de yedi.

Metaverse olgusunun kapitalizm tarafından iğdiş edilmesi yeni bir boyut kazandı. Geçtiğimiz günlerde Facebook-Meta’nın metaverse ortamı olan Horizon Worlds’te “test sürüşü” yapan bir araştırmacı kadın, tecavüze uğradığını açıkladı. Bundan önce Metaverse “dijital arsa” olayı ile ilk kapitalist darbesini yemişti.

Şeylerin kapitalistleştirilmesi gönüllü ya da zorla oluyor. Ünlü-zengin olmak isteyen (ya da olunması istenen) gönüllü olarak “yönetmenin yatağından geçip” amacına ulaşabiliyor. Kimi zaman da buna zorlanıyor. O şeyin o denli büyük kar getireceği öngörülüyor ki zorla “yatağa atılıyor”.

Metaverse de zorla kapitalistleştirilmeye çalışılan bir dijital kültür ögesi. Gerek bilim-kurgu romanlar gerekse de eski dost SecondLife sağ olsun, bir metaverse ortamında yapılacak ilk yatırımlar listesinin başında “dijital emlak” alım-satımı gelmekte. Son altı ayda adını duyuran pek çok global metaverse ortamında satın alınacak “dijital arsa” kalmadı.

Geçtiğimiz günlerde gelen haber ise oldukça mide bulandırıcıydı. SumOfUs adlı STK adına Horizon Worlds metaverse’üne araştırma yapmak için erişen bir kadın araştırmacı, hazırladığı raporda, metaverse ortamına girdikten bir saat sonra tecavüze uğradığını belirtti. Sosyal medya sitelerinde olayla ilgili kısa bir video da yer almakta.

Önce bazı bilgiler. Metaverse ortamında da “sosyal mesafe” imkânı var. Bir avatar bir başka avatara ancak bir buçuk metre kadar yaklaşabilir. O nedenle de avatarların birbirini taciz etmesi ya da tecavüz gibi bir olay bu parametre aktif olduğu sürece söz konusu olamaz. Ancak dileyen kullanıcı arzu ederse bu parametreyi kapatabiliyor. Bu durumda diğer avatarlar o avatarın burnunun dibine kadar yaklaşabiliyor.

Araştırmacı, sosyal mesafe parametresi aktif olarak girdiği metaverse’te diğer avatarların motivasyonu ile bu parametreyi kapatmış. Kapatır kapatmaz da tecavüze uğramış. Metaverse’te dijital tecavüz tam olarak ne anlama geliyor? Bir avatar diğerinin yakına gelip çeşitli hareketler yapabiliyor ve avatarlararası bir dijital temas söz konusu olduğunda, bu durum, avatarı kullanan insanın elindeki sanal gerçeklik (VR) gözlüğünün aparatlarında bir titreşime neden olabiliyor. Tıpkı sessize alınmış cep telefonu çaldığında oluşan titreşim gibi.

Zaten araştırmacı da raporunda o an aklından geçenleri açıkça yazmış. Önce tecavüze uğradığı fikri aklına geliyor. Sonra tecavüze uğrayanın kendisi değil, ekranda gördüğü çizgi film karakteri (avatar) olduğunu düşünüyor. Daha sonra da bu bir araştırma, bakalım ne olacak refleksiyle olayları “dışarıdan” izlemeye odaklanıyor.

O arada video klipten anlaşılacağı üzere test edilmekte olan metaverse ortamı adeta çılgın bir ev partisi kıvamında. Elinde dijital şişeler etrafta dolaşanlar, müzikler, bağırış-çağırışlar vs.

Dünyanın bir ucundaki bir evde çılgın bir ev partisi düzenleniyor diye kimse ne “dünya”nın ne de “ev” denilen şeyin “kötü” olduğunu aklına getirmiyor. Ama bu haberi okuyan pek çok kişinin zihninde metaverse ile ilgili böyle bir imaj oluşuyor. Daha önce internet ve sosyal medya da aynı yoldan geçirilmiş ve iğdiş edilmişti. Özetle kötü olan metaverse değil, her şeyi kapitalist bakış açısına kurban etme eğiliminde olan o sağlıksız global toplum modeli. Çözümü de belli: Kapitalist ruhun ölmüş olduğu dijital bir toplum!

Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 325 16.06.2022)