Kripto Balinalar
Kriptopara dünyasının sert iniş-çıkışları kripto balinaların karnını doyuruyor!
ABD’nin en büyük dolandırıcısı diye anılan Bernard Madoff’un hikayesinin detaylarını inceleyenler farklı bir tablo ile karşılaşacaktır. Soğuk savaş döneminin yetiştirdiği önemli yatırım bankacılarından birisi olan Madoff’u “dolandırıcı” yapan şey aslında çevresindeki açgözlü “vahşi kapitalist”lerdir. Verdikleri “bir”e karşılık “on” almak için Madoff’u sürekli kışkırtmışlardır.
Bu açıdan irdelendiğinde Madoff’unki bizim tosuncukların hikayesinden farksızdır. Aynı aç gözlü kitle sıra dışı para kazancının kokusunu aldığında varını yoğunu satıp bu tatlı karın peşine düşer. Bu devirde örneğin ayda yüzde on faiz getirisini hangi araç sağlıyor?
Para cambazlarının yeni gözdesi malum kriptopara dünyası. Alaturka modelin nasıl işlediğini gördük. İki popüler model var. Birincisi insanlardan para toplayıp, onlar namına bitcoin vd. al/sat yaparak güya onlara da para kazandırmak. İkincisi bunun biraz daha yapısal modeli. Bir şirket kurmak, Internet üzerinde bir kriptopara borsası açmak, insanları buraya üye yapıp, kripto alım-satımı yapmalarını sağlamak. Her iki durumda da belli bir büyüklüğe ulaşıldığında ya da deniz bitmeye başladığında tası-tarağı toplayıp kayıplara karışmak.
Buna benzer yapılar uluslararası para piyasalarında da var. Mahalledeki Ayşe Teyzenin, bitcoin’i nasıl alıp satacağı konusunda bilgisi yoktur ama tatlı karın ne demek olduğunu bilir. Uluslararası piyasada da milyar dolarlık yatırımcıları çeken bir kripto mıknatıs var: Kriptoparadan bile daha yüksek para kazandırmak için kurulmuş milyar dolarlık fonlar. Bu fonlar portföylerinde kriptopara tutuyor ama müşterisine kendi fonlarının hissesini satıyor. Böylece yatırımcı dolaylı yoldan kriptoparaya bağlıyor yatırımını. Bu tür fonları cazip kılan, al-sat dönemleri arasında bu fonun getirisinin kriptoparanın getirisinden yüksek olması. Yoksa yatırımcı Ayşe Teyze gibi bilgisiz değil; kendi başına kriptopara alıp satmasını biliyor. Tabloda ufak bir numara da var. Yatırımcı fon hisselerini sattıktan belli bir süre (ör. üç ay ya da altı ay) sonra parasını alabiliyor. Hem de cari oranlardan. Yani fon hissesini ocak ayında satan birisi parasını temmuz ayında, temmuz ayının paritesine göre alabiliyor. Bu tür fonları işletenler de müşteri kaybına uğramamak için, ödemenin yoğun olduğu dönemlerde (ör. 2021 yaz ayları) kriptopara fiyatlarının düşük seyretmesini arzu ediyorlar. Arzu etmek ne kelime piyasaları düşürmek için her türlü manipülasyonu yapıyorlar. Burada söz konusu meblağlar milyarlarca dolar düzeyinde.
O nedenle küçük yatırımcı, dişinden tırnağından biriktirdiği, hatta borç alarak girdiği kriptopara dünyasında cebindeki paranın akşamdan sabaha yüzde on, yüzde yirmi değer kaybettiğini gördüğünde şaşırıp kalıyor. Kripto balinalar, kripto algleri bir güzel mideye indiriyor.
Satoshi, bitcoin’i böyle bir dünya için icat etmedi. O aslında tam da bu balinalar dünya üzerinden silinsin, ekonomik bağımsızlık bireylerin kendi kontrollerine geçsin istiyordu. Blokzinciri mimarisinin özüne bakıldığında bu anlaşılıyor. Güvensizlikten kaynaklanacak riskleri asgariye indirmek için güven olgusunu etkisiz eleman haline getir! Görünen o ki balinalar da boş durmuyor. Onlar da bu yeni kriptopara dünyasını öğrendikçe onu yeni istismar-istifade aracı olarak nasıl kullanacakları konusunda yeni fikirler üretiyorlar. Ne yazık ki günün sonunda kazanan kripto balinalar oluyor!
Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 279 29.07.2021)
