Furya-Para Denklemi
Bilim insanını icat çıkarmaya (bilim yapmaya) güdüleyen şey merak ama iş insanını o bilimden teknoloji üretmeye güdüleyen şey para!
Herkes “yapay zekadan bö geldi; kusacağım” derken Eric Schmidt tersini düşüyor. Geçen ay TED’de yaptığı konuşmada yapay zekanın hayata katacaklarının muhteşemliğini heyecanla anlattıktan sonra “gereğinden fazla abartmak (over-hyped) ne demek tam tersi hala hak ettiği ilgiyi görmediğinin (under-hyped)” altını çizdi. Schmidt yıllar önce, Google’da CEO iken “Teknoloji özünde yıkıcıdır” (doğru) tespitini de yapmıştı.
Teknoloji gerçekten de yıkıcı! Yıktığı şey eski teknoloji olsa da insanın derdi başka! Yıkıcı etkiyi insan ancak yeni teknolojiden olumsuz yönde etkilediğinde idrak ediyor. Kişisel bilgisayarların gündelik hayatta yaygınlaşması örneğin. Bugün altmış yaşın altındaki pek çok kişi için kişisel bilgisayar hayatı olumlu anlamda dönüştürmüş bir teknoloji. Siz bir de onu 70’li-80’li yıllarda daktilo dünyasında (kullanıcısı, üreticisi, tamircisi, sarf malzeme sağlayıcısı olarak) yaşayanlara sorun! Kişisel bilgisayar daktiloyu yıktı; olan onca insana oldu!
Yapay zeka yaşı otuzun altında olanlara müthiş bir sıçrama imkanı sunarken, üstünde olanlar için er ya da geç yıkıcı bir teknoloji olacak. İşte en popüler tahmin: Gelecek beş-on sene içinde günümüzde insan işgücüne bel bağlayan pek çok meslek yapay zeka destekli yazılım ya da donanımın kontrolüne geçecek. Ve o insan işgücünü işsiz bırakacak.
Hal böyleyken nasıl olur da yapay zeka hala hak ettiği yeri alamamış olabilir? Üstelik bunu altmışını geçmiş birisi söylüyor! Cevap basit. Eğer otuzun üstündeysen ama milyar (olmadı) milyon dolar(lar)la oynuyorsan, gelmekte olan teknolojinin yıkıcılığından kendini kurtaracak imkanlar bulabilirsin. Çünkü o teknolojinin gelmesinde aktif rol alacak potansiyelin var demektir! Schmidt de onlardan birisi (aynı konuşmada, sanki herkesin yaptığı bir şeymiş gibi “geçenlerde bir roket firması satın aldım” demişliği var).
Bellidir ki gelecek beş-on sene içinde yapay zeka insanlığa bir başka kuantum sıçrama yaptıracak. Örneğin en küçük yerleşim bölgesinde bile her konuda dünyanın en bilgili (yapay) doktorlarının çalıştığını düşünün! Böyle bir dünyada sağlık sorunlarının çözümü kolaylaşmaz mıydı? Ya da bir ilacın toplam üretim maliyetinin milyon olmadı bin misli azaldığı bir dünya? Ya da her çocuğun üniversite eğitimine dek kendi anadilinde dünyanın en iyi (yapay) öğretmenleri tarafından yetiştirildiği bir dünya? Soru şu: Hangi tarihsel dönemeçte bu tür sıçramalar insanlığın iyiliği için düşünülmüş de yapay zeka ile de düşünülecek? Hangi firma ürettiği ilacı bedavaya sunuyor? Hangi sağlık sistemi? Sosyal devletin sübvansiyonları olmasa? Bilim insanını icat çıkarmaya (bilim yapmaya) güdüleyen şey merak ama iş insanını o bilimden teknoloji üretmeye güdüleyen şey para!
Schmidt’in yapay genel zeka (AGI) çalışmalarıyla ilgili değerlendirmesi de ilginç bir olasılığa işaret ediyor. Acaba üçüncü dünya savaşını AGI’yi üretim süreci tetikleyebilir mi? Eğer gücün aydınlık tarafı AGI’yi ilk üreten olursa, karanlık taraf onların veri merkezlerini bombalar mı? Peki ilk ulaşan karanlık taraf olursa? Aydınlık taraf sadece veri merkezlerini bombalamakla mı kalır? Şurası bir gerçek ki dünya bu tür problemlerin sadece bir grup insana-ülkeye yarayacak şeylerle çözülmesine olanak sağlamayacak kadar büyük ve çok bilinmeyene sahip.
Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 478 04.07.2025)
