Disketsiz Japonya

Tüm insanları öğrenecek bir robot!

Haber ilginç bir başlıkla verilmiş: Japon Dijital ve İdari İşler Bakanı Kono “Disketlere karşı savaşı kazandık” demiş! Haberin devamından anlaşılıyor ki bakanlık bürokratik işlemleri modernize etmek, süreçleri optimize etmek amacıyla kamu işlerinde disket ile işlem yapma gerek ya da zorunluluğuna son vermiş. Binin üzerinde farklı kamu süreci söz konusu.

ChatGPT gibi yapay zekacıklarla etkileşim kuranlar deneyimlemiştir, bunlarda metaforik anlam yeteneği çok düşük oluyor. Yukarıdaki başlığı değerlendiren bir yapay zekacık olasılıkla insanlar ile disketler arasında bir savaş yaşandığını ve türlü muharabelerden sonra insanların disketleri imha ederek savaşı kazandığını sanabilir. Hele bu bilgi internette dolaşan ücretsiz veri kümesi yoluyla yapay zekacıktan içeri girmişse vay ona soru soracakların haline.

Japonların süreçlerini bu denli çağdaşlaştırması neden önemli? Daha ilginci böyle bir dönüşümü gerçekleştirmek neden bu kadar zahmetli ve zaman alıcı? Ülkenin yaş profiline bakmak gerek! Bir değerlendirmeye göre Japonya’da evlerde beslenen evcil hayvan nüfusu Japon çocuk sayısından fazla. Yani ülkemin yaş ortalaması oldukça yüksek. Doğabilmiş olanlar çok uzun yaşıyor. Ama doğabilmek çok zor çünkü gençler bebek yapmak istemiyor!

Japonya bu nedenle kendine özel bir strateji geliştirdi: Toplum 5.0! Malum gelişmiş ülkeler Sanayi 4 şarkısını koro halinde söylemekte. Onlara göre toplum üçüncü evresinde çakılıp kaldı: Sanayi Toplumu (önceki iki avcı-toplayıcı toplum ile tarım toplumu) Öyle bir toplum ki kendi içinde kabuk değiştirerek yoluna devam ediyor. Şimdi dördüncü evresinde. Sonra belki beşinci evre gelecek. Ama başka bir toplum modeline geçişe asla izin yok. “Dilediğin zaman çıkış yapabilirsin, ama burayı asla terk edemezsin!”

Japonlar ise farklı düşünüyor. 1980’li yıllarda ortaya attıkları “Enformasyon Toplumu” onlar için sanayi toplumunun ardından gelen dördüncü toplum modeli idi. İyi-kötü o toplum modeli de sonra erdi. Şimdi sırada beşincisi var. Bu beşinci toplum modelinin özünde ise insanlara gelişen teknolojileri öğretmek yerine, gelişen teknolojilere insanları öğretmek yer alıyor! Yani insanları o dijital zamazingoları kullanabilmek için eğitmek yerine, o dijital zamazingoları “akıllı” hale getiriyorlar ki insanlara yardımcı olsunlar. Özellikle de yaşlı insanlara. Özellikle de tek başına yaşamak zorunda kalan yaşlı insanlara. Japonya’da her yıl on binlerce tek başına yaşayan yaşlı Japon ölüyor da öldükleri günler-haftalar sonra tespit edilebiliyor!

Beşinci toplum modelinde nesnelerin akıllan(dırıl)ması söz konusu. Evin her köşesini bilen akıllı robot süpürge yerine evin her işini gören, yemek yapan, ilaç saatini anımsatan, oturup evin hanımı yaşlı teyze ile Türk dizileri izleyen, bir sahne hakkında yorum yapan. Bir robot! Toplum 5.0’da Japon teyze ya da amcaların birer dijital kankaya gereksinimi var; robot influencer’lara değil!

Biraz da bu sebepten olacak eski teknolojilerin yerine yenilerinin alması önemli. Her şeyin buluta taşınabilmesi. Disket yerine buluta saklanan verilerin durumu yastık altında saklanan altın ile bankaya yatırılan altın arasındaki fark gibi. Bulutta saklanan veriler de diskette durdukları gibi durmayacak; olasılıkla yapay zekacıkların eğitilmesi için kullanılacak!

Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 429 11.07.2024)