İkinci Dijital Kış
Acaba dünya yok olma korkusu-hissi-idraki olmayan varlıklar tarafından yönetilse yaşam daha etik, daha mutlu, daha tatmin edici olur muydu?
Dünya ikinci dijital kışa mı giriyor? İlk dijital kış malum uçaklar kulelere çarpınca başlamıştı. 1995-2001 arasında yaşanan dijital balayı sona ermiş ve uçaklar dot.com balonunu da patlatmıştı. Pandemiden çıkışı fırsat bilen ABD Merkez Bankası’nın (FED) uzun zamandır ilk kez faizi artırması ve bunu tekrar edeceğini ilan etmesi benzer bir etkiyi yaratacak mı? En az üç sene süren ilk kıştan sosyal medya virüsünü icat ederek çıkan dijital dünyanın bu ikinci badireyi de atlatmak için yeni bir şey icat etmesi gerekecek mi?
Yatırımın muhafazakarlaşması genelde Cumhuriyetçiler ABD’de başkanlığı alınca gerçekleşirdi. Bu kez Demokratların başkanı Biden ofisteyken bu tür bir durumun gerçekleşme olasılığı düşündürücü. Yoksa dünya Trump’ı mumla arar hale mi gelecek?
FED faizi artırınca genelde iki eğilim gözleniyor. ABD teknoloji borsası Nasdaq’ta teknoloji hisseleri düşüyor. Dünyada ise kırılgan para birimleri dolara karşı değer kaybediyor. Bir başka deyişle teknoloji kapitalizm paradigmasında hala başrol oyuncusu değil. Gerektiğinde öldürülüp senaryodan kolayca çıkarılabilecek bir figüran. Sanayiye, üretime, hizmete endeksli sektörler doğal ya da yapay fiziksel sebeplerden etkilenirken, dijital teknolojinin kaderi hala doların iki dudağının arasında.
Bu açıdan değerlendirildiğinde “dijital toplum” tanımı daha netlik kazanıyor. Sanayi toplumunun yerini dijital toplum paradigmasına bırakabilmesi için bu korelasyonun ve ekonomik etkilerinin asgari düzeyde gözlenmesi gerek. Tıpkı tarımsal üretimle global sanayi-tabanlı borsaların arasındaki güncel ilişki gibi. Nasıl ki sanayi toplumuna geçildi diye dünya iki yüz elli senedir tarımdan elini eteğini çekmediyse, bu anlamda dijital topluma geçildiğinde de sanayi üretimi ortadan kalkmayacak. Ancak örneğin rezerve para birimi ABD doları değil de bitcoin olacak! O sene iyi mahsül elde edilmedi diye fabrikalar kapanmıyor, sanayi şirketleri iflas etmiyor! Ama kapitalist ekonomi politik “boşaltmaya” başladığında, teknoloji şirketleri topu dikiyor (Amazon şirketinin hisseleri dot.com çılgınlığı sürecinde yüz doların üstüne çıkmışken 11 Eylül’den sonra on doların altına kadar düşmüştü).
İleri teknoloji firmalarının hisselerindeki düşüşler sanayi toplumu paradigması içinde tanımlı, bildik dalgalanmalar haline getirilmiş durumda; artık şaşırtmıyor! Ancak kriptopara dünyasının da aynı reaksiyonu göstermesi çok önemli bir husus. Bu tür benzer reaksiyon göstermesi, dünya üzerindeki çoğunluğun henüz kripto dünyası ve onu işaret ettiği paradigma sıçramasını idrak edememiş olduğunun bir göstergesi.
İyi zamanlarında vurgun amaçlı kullanılan kripto dünyası kötü zamanlarda da elden ilk çıkarılacak ekonomik değer olarak etiketlenmiş. Demek ki insanlık henüz başlarında çobanlık yapacak bir mekanizma olmadan, herhangi bir güvenli liman arama gereksinimi duymadan yaşamı sürdürebilme düzeyine ulaşmış değil. Katılımcı demokrasi bireyler arasında hiçbir kriterin denkliği bozmamasını gerektirirken, vahşi doğadan devşirme vahşi kapitalizm her bireyin pratikte tatbik edebildiği gücü kadar yaşama hakkı olduğunu yeniden ve yeniden anımsatıyor. Birey de elindeki imkanlar ölçüsünde suyun üzerinde kalmaya çalışıyor.
Acaba dünya yok olma korkusu-hissi-idraki olmayan varlıklar tarafından yönetilse yaşam daha etik, daha mutlu, daha tatmin edici olur muydu? Yaşı tutanlar, yapay zekâ destekli hümanoidler-robotlar geldiğinde bu sorunun cevabını da öğrenmiş olacaktır!
Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 322 26.05.2022)

