Yapaylardan Biri
Yapay zeka bilimeri Nobel kazanacak mı?
Nobel ödülleri verildi. Zaman zaman popüler olma eğilimleri göstermekle suçlanan komiteler bu sene de ilk bakışta şaşırtıcı bazı kararlar aldı. Fizik ve Kimya dalındaki ödüller yapay zeka ile irtibatlandırılan bilim insanlarına gitti. Nobel’in neyi eksik? O da yapay zekacı oldu denilebilir. Ancak işin erbabı farklı düşünüyor. Geçen hafta HBT’de Orhan Bursalı’ya değerlendirme yapan Nobelli Prof. Dr. Aziz Sancar, fizik alanında bu yıl Nobel kazanan John Hopfield’i bu başarıya götüren buluşunu yıllar öncesinden bildiğini, çok önemli bulduğunu, çevresine bunu anlatmaya çalışıp başarısız olduğunu, ödülü çoktan hak ettiğini açıkladı.
Yapay zekanın Nobel’e dahil olması nerede zirve yapacak? Belli ki gelecek yıllarda verilecek ödüllerde de yapay zekanın varlığını (dolaylı ya da dolaysız) görmeye devam edeceğiz. Ancak söz konusu teknoloji yapay zeka olunca akla başka sorular da geliyor. Örneğin bir yapay zekanın kendisi Nobel kazabilir mi?
Yapay zeka bilimerleri var. IoT’nin yapay zekası misali. IoT (Internet of Things, Nesnelerin Interneti) nasıl ki insan müdahalesi olmadan internete erişebilen cihazlara işaret ediyorsa ‘yapay zeka bilimeri’ da insan dahli olmadan bilimsel araştırmalar yapan yapay zeka anlamında kullanılıyor.
Sony’nin yapay zeka çalışmalarının liderliğini de yürüten Dr. Hiroaki Kitano 2021’de bir proje başlattı. Bir yapay zeka bilimeri bilimsel araştırmalar yapacak ve 2050’de bu çalışmalarıyla Nobel ödülü kazanacak! İlk yapay bilimerinin adı, tahmin edilebileceği üzere, Adem! İkincisi ise Havva. Bugüne dek üretilen yapay bilimeri sayısının yüz civarında olduğu söyleniyor. Adem’in maya ile Havva’nın ise tropik hastalıklara yönelik bilimsel çalışmalar yapmakta olduğunu biliniyor.
Bu süreç kendi içinde devam ededursun, şu soru hala geçerliliğini koruyor: İnsan-Yapay Zeka etkileşimi bu şekilde mi yol almalı? İnsanın yaptığı her şeyi yapay zekaya yaptırmak! İnsanı ıskartaya çıkarmak! Bugün kasiyerler-müşteri destek hatları, yarın üst düzey yöneticiler, öbür gün bilim insanları…
İnsan yapay zekayı kendi yerine koymaya çalıştıkça yapay zeka da insanın yerinde giderek daha çok hak iddia etmeye başlamayacak mı? Ya yapay zeka insan seviyesine ulaşırsa, ya onu da geçip insanlığa karşı bir tehdit oluşturursa diye tedirgin olurken bir yandan da içten içe bunu destekleyici adımlar atılmasının gerisinde yatan psikoloji nedir?
Yoksa herkes bir gün şu ünlü sözün işaret ettiği idrak seviyesine mi ulaşıyor-ulaşacak: “Toplu olarak insanları sevdikçe kişilere karşı sevgim o oranda azalıyor.” (Karamazov Kardeşler, Dostoyevski). Ya da sosyal medyadaki haliyle “İnsanlığa olan inancımı yitirmemek için insanlardan uzak duruyorum”.
Aydınlanma ile yükselişe geçen eğitimli insan yetiştirme kamusal hedefi-arzusu belki de bireyin içine işlemiş o tortuyu söküp atamadı: Benim yerime başkası düşünsün, benim için başkası emek versin! O nedenle olacak eğitim almak, öğrenmek her dönem zor oldu. Ağır aksak ilerledi. Bugün pes etmek üzere! Muhafazakarlar eskilere inanmaya devam ederken postmodernler farkında olmadan yapayların içinden inanacak yeni bir kurtarıcı çıkarmak istiyor belki de! Artık kurtarır mı, yok mu eder; yaşı tutanlar görecek!
Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 444 24.10.2024)
