İnsansızlaştırılamayan

Eskiden İHA gelecekte İMG!

Yapay zekanın İnsansız Meslek Grubu (İMG) haline getireceği alanlar hangisi olacak tartışmasına giren günümüz meslek sahibi insanının pek çoğu aynı tepkiyi vermekte: Bizim meslek olmaz! Ama öteki hepsi olur! Doktorlar yapay zekanın bir doktorun yerini alamayacağını düşünüyor. Keza avukatlar, öğretmenler, mühendisler, bankacılar, yazılımcılar da. Yaşı tutanlar yanıldıklarını görebilecek!

Pek medya mensupları? Eski bir üst düzey medya yöneticisi bütünüyle yapay zeka ile çalışan bir haber merkezi kurmuş. Dört farklı görevi olan dört yapay zeka uzmanı (teknik tabiriyle agent mı demeli; yani temsilci). Böylece haber üretim süreci bütünüyle yapay hale gelebilecek. Henüz “alfa testi” aşamasında. Yani bir şey ürettikleri yok. Bir tür deney! Olabilir mi? İnsansız Haber Merkezi hayata geçirilebilir mi?

Protestocu kimliğine büründüğü ilk yıllarının anlatıldığı filmde Assange kendisini destekleyecek yandaş bulma konusunda bir eposta oyunu icat etmişti. Fiziksel mekanda birkaç kişi olmalarına rağmen dünyanın dört bir yanında destekçileri olduğu imajı yaratmak için. Sahte eposta hesapları açmış ve o hesaplardan kendisine sorular soran, yorumlar yapan epostaları gönderiyor sonra da oturup uzun uzun onlara cevap yazıyordu. Başarılı olduğu söylenebilir. Çevresindeki destek halkası giderek yükseldi!

Yeni bir teknoloji sıçraması söz konusu olduğunda etkilenecek olan kurumlar genelde üç grupta ele alınıyor: İlk grup rezistansçılar. İster vizyonsuzluk olsun ister mevcut paradigmadan olumlu anlamda istifade ediyor olmaları. Onlar yeni trene atlama konusunda isteksiz oluyor. İkinci grup mevcut koşulların da pek iç açıcı olmamasının verdiği motivasyonla çareyi bu yeni teknolojide bulma ümidiyle kendilerini adapte etmeye çalışıyor. Bunlara da dönüşümcü demek uygun olacaktır. Dün dijitale dönüşüyorlardı bugün yapaya dönüşmeye hazırlanıyorlar. Üçüncü grup ise yeniler. Onlar o yeni teknoloji sayesinde motive olarak iş dünyasına giriş yapıyor. Pek çoğu geldiği gibi gitse de geriye kalan birkaç tanesi dünyayı yerinden oynatmaya yetebiliyor.

Yapay dönüşüm sürecinde de benzer bir durum söz konusu olacaktır. Dün dijital karşısında dönüşebilen ya da yepyeni ürün, hizmet ya da bakış açıları ortaya çıkaranlar bugün yapay karşısında belki de rezistansçı ya da en olmadı dönüşümcü konumuna düşecek. O arada ortaya yepyeniler çıkacak!

Bu tepkilerin hiçbiri yanlış değil. Her kurum, her birey kendi dinamikleri, koşulları ve imkanları doğrultusunda hareket ediyor. Yapay olan, kendilerini olmayan birisi ya da bir şey olmaya zorlama çabası. Dijital dönüşüm sürecinde de bunun ne anlama geldiğini idrak edebilenler dönüşüm tünelinden zaferle çıkmayı başardı. Zorla girenlere ise tünel mezar oldu. Benzer bir durum güncel paradigma değişimi olan yapay dönüşüm için de geçerli. Yapay zeka dönüşümünün ne anlama geldiğini idrak edemeyen birey ya da kuruluşlar bu kez de yapay tünelden çıkamayacak. O sırada ortaya yüzde yüz “yapay yerli” ürünler, hizmetler, icatlar çıkacak!

İnsan eli değmeyen bir haber merkezi kurulabilir mi? Haberi yapan yapay, haberi toplayan yapay, haberi analiz eden yapay, haberi dağıtan yapay, haberi okuyan yapay! Geriye ne kalıyor? Haberi izleyen-okuyan-dinleyen mi? E o da yapay olsun da bitsin bu işkence! Eskiden “Yaşlılara Yer Yok” idi. Gelecekte “İnsana Yer Yok (mu olacak?)”

Herkese Bilim Teknoloji Dergisi; “Dijital Kültür” Köşesi (Sayı 472 16.05.2025)